لایحه پر حاشیهای که از همان ابتدا منتقدان جدی در داخل شورای شهر تهران و میان فعالان شهری و دستفروشان داشت. بر اساس این لایحه که مخالفانش آن را پیادهروفروشی مینامیدند یک سوم از پیادهروهای بالای شش متر را میتوانستند به صنوف اغذیه اجاره بدهند.
در لایحه طرح بهرهبرداری از پیادهروها آمده بود: با هدف افزایش نشاط اجتماعی و ایجاد منافع اقتصادی و درآمد پایدار برای شهرداری تهران، از ظرفیت پیادهروهای تهران برای ارایه خدمات مجاز از سوی اصناف و کسبه به شهروندان درباره واگذاری قسمتی از پارکها و میادین و اموال عمومی اعم از عرصه و اعیان از شمول قانون مالک و مستاجر مصوب سال ۱۳۵۹ شورای انقلاب تصمیمگیری شود.
اما روز گذشته محسن هاشمی قبل از طرح این لایحه به پیشنهاد دو عضو شورای شهر یعنی بهاره آروین و علی اعطا به هیات رییسه اشاره کرد که خواستار آن شده بودند این لایحه از دستور بررسی خارج شود.
در ادامه علی اعطا به عنوان یکی از پیشنهاددهندگان خروج این دستور از بررسی توضیح میدهد: در ۲۸ اسفندماه سال گذشته لایحه طرح بهرهبرداری از پیادهروها از سوی شهرداری به شورا ارسال و کار مفصلی روی این لایحه در شورای شهر انجام شد.
او با بیان اینکه بررسی این لایحه به دو کمیسیون برنامه و بودجه و معماری و شهرسازی سپرده شد، با این حال دو کمیته طرحهای شهری و کمیته شفافیت به صورت خاص روی این موضوع تمرکز کرده و جلسات مختلفی را برای بررسی ابعاد مختلف این پیشنهاد برگزار کردند. او یادآور میشود: کارگروهی تشکیل شد و جلسات مختلفی با حضور کارشناسان مختلف برای بررسی ابعاد این لایحه تشکیل دادیم؛ با این حال در روزها و هفتههای اخیر تماسهای زیادی از سوی اساتید دانشگاه، متخصصان و برخی تشکلهای مدنی داشتیم که درخواست داشتند جلسهای با حضور منتقدان این لایحه برگزار شود تا آنها نیز نظرات خود را مطرح کنند.
اما محمود میرلوحی در مخالفت با این پیشنهاد میگوید: استفاده از پیادهروها بنا به دلایل مختلف امروز به یک واقعیت شهری تبدیل شده است و میبینیم که بعضیها بدون مجوز از این فضای عمومی استفاده میکنند. شهرداری باید گزارشی ارائه دهد تا ببینیم چند میلیون مترمربع از فضاهای پیادهروها در حال بهرهبرداری تجاری است بدون آنکه حق مردم و شهر در نظر گرفته شود و متاسفانه میبینیم که در این زمینه سوءاستفادههایی میشود و حتی پول رد و بدل میشود، اما این پول به جیب شهر و شهرداری نمیرود و باید برای مبارزه با فساد هم که شده هرچه سریعتر موضوع پیادهروها را تعیین تکلیف کنیم.
محسن هاشمی مانند همیشه با شوخی حرفهای جدیاش را زد. او معتقد است اعضا نسبت به پیادهروها دچار فوبیا شدهاند و پیشنهاد میکند یک کتاب کرهای به اسم «خیابانهای شهر من از طلا است» را اعضا بخوانند. او میگوید: من احساس میکنم که شورا از طرح پیادهروها ترسیده و به همین دلیل یک جلسه هماندیشی برگزار میکنم تا همه اعضا در آن حضور داشته باشند و بتوانیم نظرات همه را در آن بشنویم.
در نهایت این لایحه از دستور کار شورا خارج میشود.
محمد سالاری رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران یکی از مخالفان این لایحه در پایان جلسه شورای شهر تهران به «اعتماد» میگوید: متاسفانه شهرداری تهران و حوزه خدمات شهری در یک اقدام نسنجیده نسبت به ارایه طرح بهرهبرداری از پیادهراهها اقدام کرد؛ در صورتیکه اساسا رویکرد اصلی مدیریت شهری دوره پنجم رویکرد انسانمحوری بوده و ذیل رویکرد انسانمحوری، به هیچ عنوان اجاره یا فروش پیادهراههای شهر تهران آن هم با هدف درآمدزایی صرف، هیچ جایگاهی ندارد. هر چند که دوستان میگفتند ما هدفمان ساماندهی و ایجاد یک فضای سرزنده برای شهر تهران است، ولی من از همان ابتدا با آن مخالف بودم به این دلیل که پیادهراههای شهر تهران محدوده و عرصهای هستند به جغرافیای طرح تفصیلی شهر تهران. چطور میشود ما که همواره شعار میدهیم که باید از مطالعه و پیوستهای مطالعاتی و با یک نگاه چندبعدی به مسائل ورود کرده و به طرح و پروژه برسیم و برای پلازای شهری با محدوده چندهزار متر، مشاور میگیریم – که کار درستی نیز است – اما در رابطه با پیادهروها این رویکرد را نداشتیم و به موضوع پیادهراهها و مد پیادهرو به عنوان مادر مدهای حمل و نقلی در چارچوب مفهومی TOD توجهی نشده است. از آنجایی که پیادهراهها حق همگانی هستند و به نوعی میتوان گفت پیادهراهها محل تجلی عینی تعاملات جامعه شهری هستند باید کاری کنیم که پیادهراهها به بستر اصلی حضور جامعه شهری تبدیل شود.
او ادامه میدهد: دو نگاه به موضوع پیادهروها وجود دارد یک نگاه، رهاشدگی کامل پیادهراهها ست که این منجر به موزاییکفروشی شده است؛ یعنی به طور غیررسمی همه این موزاییکهای پیادهراهها در بسیاری از نقاط تهران به فروش میرود. نگاه دوم؛ نگاه بگیر و ببندی است. هیچ کدام از این نگاهها قابلپذیرش نیست؛ بلکه نگاه درست در اصل نگاه ساماندهی و کیفیتبخشی به پیادهراههای شهر تهران هست. این ساماندهی هم باید با در نظر گرفتن همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، زیستمحیطی، ترافیکی، سیما و منظر شهری، مبلمان شهری، مناسبسازی خیابان، موضوع زیست شبانه، خیابان کامل، مسیر دوچرخه و… باشد.
او با تاکید بر اینکه در این طرح مشاغل اقشار کمبرخوردار و غیربرخوردار شهری دیده نشدند، میگوید: شهرها و کلانشهرهای ما تحتتاثیر سوداگری، سرمایهگذاری و تحتتاثیر درآمدزایی حداکثری از همه نقاط شهر شکل گرفته و مجموعه بارگذاریها اعم از بلندمرتبهسازیها، خانهسازیها، مالها، مگامالها، پاساژها و امثالهم را شامل میشود و تنها عرصههایی که برای آن اقشار کمدرآمد (غیربرخوردار) باقی مانده همین پیادهراهها و خیابانها و میادین هستند. در این طرح ما امتیاز این مکانها را باز به اصناف میدهیم که جزو قشر برخوردار جامعه محسوب میشوند.
سالاری ادامه میدهد: حداقل جایی به نام پیادهراه مانده که دستفروشها و مشاغل سیار و بیکانونی که برای گذران معیشت مشکل دارند و نان ندارند که به خانههایشان ببرند از آنجا کسب درآمد کنند که باز هم میخواهیم با رویکرد کیفیبخشی آن را ساماندهی کنیم و دوباره امتیاز مثبت را به اصناف برخوردار میدهیم و آن دسته را فراموش میکنیم و حق آنها را به آینده واگذار میکنیم! این در صورتی است که ما در تاریخ 27/10/97 یعنی حدودا دو سال پیش، مصوبهای بسیار مهمی را تحت عنوان طرح ساماندهی مشاغل سیار و بیکانون تصویب کردیم. در اصل این طرح یک طرح جامعی است که همه ابعاد را در نظر گرفته است.
علاوهبر آن این طرح بحث پیادهراهها، موضوع بازارها، بازارچهها، شببازارها، پارکبازارها و همه اینها را در نظر گرفته اما شهرداری تهران متاسفانه اهتمامی برای اجرای آن به خرج نداده و هنوز که هنوز است، دستورالعملهای مربوطه عملیاتی نشده است.
سالاری تاکید میکند: شهرداری تهران باید یک شبیهسازی در خصوص مد حرکتی پیاده در شهر تهران با دادههای قابلاعتنا انجام دهد. همه شبیهسازیهایی که تا به حال انجام شده، برای شهرِ خودرو محور و برای خیابانها بوده که مثلا از این معبر در طول شبانهروز چه میزان خودرو یا چه نوع خودروهایی عبور میکنند یا حضور دارند. در صورتی که برای اینکه ما بدانیم وضعیت پیادهراههای شهر تهران در موقعیتهای جغرافیایی مختلف و در بازههای زمانی مختلف شبانهروز در چه وضعیتی قرار دارد و به چه میزان آنجا تردد داریم به این موضوع توجهی نشده است .
به گفته سالاری در این لایحه یک نسخه واحد برای کل شهر پیش بینی شده؛ این در حالی است که آن اصنافی که به فرض در مناطق مرکزی و جنوبی شهر میتوانند در پیادهراهها حضور داشته باشند با شمال شهر متفاوت است یا تنها فقط شاخص عرض معبر که بیش از سه متر باشد را آورده است و به شاخص همزمان هیچ توجهی نکردهاند. این در صورتی است که در برخی پیادهراهها که عرض معبر بیش از سه متر هم دارند و با این طرح قرار بود به آنها مجوز داده شود آنچنان تردد داریم که اصلا امکان مبلمان گذاشتن وجود ندارد. برعکس، در برخی بازههای زمانی میتوان این کار را انجام داد. یعنی این ابعاد حداقلی هم در آن دیده نشده است. اساسا ما یک مفهومی در پیادهراهها با عنوان مفهوم «سطح سرویس» داریم؛ یعنی میزان حضور شهروندان در بازههای مختلف زمانی چگونه است که به این موضوعات در این لایحه توجهی نشده است.
سالاری با تاکید بر اینکه این لایحه باید رد میشد و شهرداری تهران نسبت به تدوین یک مسترپلن و طرح جامع ساماندهی پیادهراههای شهر تهران اقدام میکرد، توضیح میدهد: در یکی از بندهای این طرح جامع میتوان به موضوع نحوه حضور اصناف در حوزه اغذیهفروشی و… پرداخت. سالاری درباره چرایی پس گرفتن این لایحه از سوی برخی از اعضا هم توضیح داد: امروز برخی همکاران در شورا که به جد تصویب این لایحه را دنبال میکردند، وقتی دیدند اکثریت اعضای شورای شهر بهرغم اینکه در ماههای گذشته با نظر ارائه شده کمیسیون شهرسازی و معماری همراه نبودند، ولی وقتی جامعه مدنی و جامعه حرفهای و رسانهها کمک کردند این همراهی شکل گرفت، خوشبختانه امروز فضای شورا به سمتی رفت که امکان رایآوری این لایحه به هیچ عنوان وجود نداشت و خب خودشان درخواست تجدیدنظر دادند که این یک گام رو به جلو است و امیدواریم به طور کلی این طرح رد شود و همان نگاه مبتنی بر رویکرد جامعگرایانه که ایجاد طرح جامع با در نظر گرفتن همه ابعاد است توسط مشاور انجام و به شورا بیاید.
محمد سالاری توضیح داد: اساسا رویکرد اصلی مدیریت شهری دوره پنجم رویکرد انسانمحوری بوده و ذیل رویکرد انسانمحوری، به هیچ عنوان اجاره یا فروش پیادهراههای شهر تهران آن هم با هدف درآمدزایی صرف، هیچ جایگاهی ندارد. هر چند که دوستان میگفتند ما هدفمان ساماندهی و ایجاد یک فضای سرزنده برای شهر تهران است، ولی من از همان ابتدا با آن مخالف بودم به این دلیل که پیادهراههای شهر تهران محدوده و عرصهای هستند به جغرافیای طرح تفصیلی شهر تهران. چطور میشود ما که همواره شعار میدهیم که باید از مطالعه و پیوستهای مطالعاتی و با یک نگاه چندبعدی به مسائل ورود کرده و به طرح و پروژه برسیم؟