ساعت ها پشت ترافیک ماندن دیگر جزئی از زندگی پایتخت نشینان شده است.معضلی که پیر و جوان آن را ریشه بیشتر مشکلاتشان می دانند. محمد کاظمی، پژو سورای است که روزانه دو تا سه ساعت از وقت خود را در ترافیک می ماند و در این باره به خبرنگار «شهرفردا» می گوید:«زندگی مان شده صبح از خواب بیدار شدن و ساعت ها در ترافیک ماندن تا رسیدن به محل کار. ساعت کاری مان هم که تمام می شود برای رسیدن به خانه باید به فکر دیدن نقشه ترافیک باشیم که ببینیم کدام راه کم ترافیک تر است. فایده ای هم ندارد چون هر مسیری را که انتخاب کنی بالاخره گیر می افتی و مجبوری انقدر در ترافیک و شلوغی، کلاج و ترمز بگیری که وقتی برگشتی خانه دیگر حوصله زن و بچه ات را هم نداشته باشی. تازه اگر در راه با کسی درگیر نشوی و فحشی هم نصیبت نکنند که باید خدا را شکر کنی».
می گوید که همه همکاران و اطرافیانش هم دیگر از دست ترافیک شهر به ستوه آمده اند. علتش را هم سبز شدن ساختمان های تجاری می داند که گاه و بیگاه سر از مناطق بالای شهر در می آورند و باعث می شوند تا مردم به سمت آنها هجوم ببرند.
محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران هم با محمد موافق است. او در این باره به «شهرفردا» می گوید: « در طرح تفصیلی شهر تهران تا حدودی تکلیف ساخت و ساز مال ها مشخص شده است. این طرح 4 پهنه دارد که دو پهنه آن یعنی پهنه ( S کار و فعالیت) با کاربری های تجاری، اداری و خدماتی می تواند مجوز ساخت و ساز مال داشته باشد و پهنه دیگر( M ) که مختلط مسکونی یا تجاری – اداری محسوب می شود».
به گفته او آنچه که اکنون مورد بحث است، پروژه های بزرگ مقیاس تجاری اعم از مجموعه های تجاری، پاساژها یا مال ها و مگامال هایی است که بایستی طبق مفاد طرح تفصیلی اول توسط مشاوری ذی صلاح پیوست های مطالعاتی از جمله پیوست های ترافیکی، زیست محیطی و موضوعات از این قبیل برای آنها در نظر گرفته شود. پس از آن به کمیسیون های ماده 5 برود و در نهایت در آنجا مبتنی بر یک خرد جمعی در مورد آنها تصمیم گیری شود. رصدخانه ای که شهرداری تهران طی سال های گذشته ایجاد کرده نیز در اصل کارکردش این بوده که در فرآیند تصمیم گیری ها از تجمیع این اطلاعات استفاده کند. یعنی به فرض اگر قرار است مجوز ساخت یک مجتمع تجاری یا اداری در یک راسته داده شود، همزمان باید بررسی شود که چند مجتمع دیگر در آن محله ایجاد شده یا در آینده امکان ایجاد آن وجود دارد یا حتی درخواست آن در مناطق 22 گانه تهران ارائه شده و ممکن است منتج به صدور پروانه شود تا باید بر اساس این اطلاعات مجوز ساخت داده شود.
رویکرد شهرداری صرفا درآمدزایی است!
اینچنین که عضو شورای اسلامی شهر چهارم می گوید در صورتی که در بررسی ها به این نتیجه رسیدند که صدور مجوز در محله ای منجر به مشکلات ترافیکی جدی می شود باید در نوع کاربری آن تغییراتی ایجاد کرد. این در حالی است که اکنون چنین روندی در شهرداری تهران وجود ندارد و در هر منطقه ای به صرف اینکه ملکی در پهنه تجاری قرار گرفته باشد با رویکرد درآمدزایی به آن مجوز ساخت مجتمع های بزرگ تجاری – اداری می دهند.
سالاری تاکید می کند که در فرآیند ابلاغ طرح تفصیلی قرار بود شهرداری تهران و معاونت شهرسازی سامانه ای ایجاد کند که به مرور با بارگذاری در محلات و مناطق مختلف به صورت آنلاین به مدیران منطقه هشدار دهد که ظرفیت منطقه در طرح تفصیلی به اندازه مشخصی بوده و اکنون درصدی از آن محقق شده است. زیرا مدیران می توانند از این اطلاعات استفاده کرده و به مناطقی که کم برخوردار هستند یا بارگذاری کمی داشته اند مجوز بیشتری بدهد. با این وجود اتفاقی که در سال های گذشته در حوزه تجاری و اداری و حتی مسکونی افتاده این بوده است که مناطق برخوردار شهر تهران به سمت اشباع می روند و بسیاری از مناطق کم برخوردار هنوز ظرفیت بسیاری دارند که ایجاد نشده است.
در این بین ممکن است این سوال مطرح شود که آیا اگر شهرداری تهران به مناطق کم برخوردار هم مجوزهای بیشتری برای ساخت مراکز تجاری بزرگی همچون کورش بدهد، سرمایه گذاران هم حاضر به سرمایه گذاری در این مناطق هستند؟ آیا این کار سبب می شود که مردم کمتر به شمال شهر بیایند و مراکز خرید منطقه خود را ترجیج بدهند؟ آیا از حجم سفرهای بین شهری کاسته می شود؟
سالاری در پاسخ به این سوالات می گوید: « پهنه 77 هزار هکتاری که در جنوب شهر تهران وجود دارد باید کاربری بازار تجارت جهانی را داشته باشد اما شهرداری هیچ زمان دغدغه این زمین را ندارد و از آنجا که بدون هیچ تشویق و سازوکاری مردم صف می کشند که در مناطق برخوردار سرمایه گذاری کنند، بنابراین بیشتر شاهد صدور مجوز در این مناطق هستیم. این خود باعث شده امروز بارگذاری تجاری بیش از اندازه ای در این مناطق صورت بگیرد».
به باور سالاری در صورتی که بسترهای لازم در مناطق کم برخوردار تهران فراهم شود، هستند کسانی که در آنجا سرمایه گذاری کنند و مردم هم از آن استقبال می کنند. به عنوان مثال تا همین چند سال پیش کسی فکرش را هم نمی کرد که مجموعه گاوداری ها، گاراژها و انبارهای بزرگ در منطقه 17 تهران به مرکز فروش مبلمان ایران تبدیل شود اما این اتفاق افتاد. هر چند در این منطقه هم مشکلاتی ایجاد شده است. چراکه به اندازه سازه هایی که داریم پارکینگ ساخته نشده و پیوست های مطالعاتی معیار عمل نبوده است.
این طور که رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر می گوید مهمترین مشکل در صدور پروانه در شهر تهران و حتی دیگر کلانشهرها این است که پیوست طرح ها، فقط درآمدزایی است نه پیوست هایی از جنس ترافیکی، شهرسازی، عدم سایه اندازی یا سکونت پذیری. یعنی شهرداری اگر ببینند به لحاظ درآمدزایی صدور مجوزی توجیح اقتصادی دارد، این کار را انجام می دهد. در حالی که در طرح تفصیلی تاکید شده در پهنه هایی که کاربری های تجاری، اداری، خدماتی دارند هم زمانی می توانند این کاربری را بگیرند که مطالعات مربوط به آن انجام شده باشد. یعنی اول باید مطالعات را انجام دهند و از مطالعه به تصمیم برسند اما شهرداری تهران اول تصمیم می گیرد بعد برون سپاری می کند به شرکتی و می گوید مطالعه ای را پیوست این پروژه بیاورید.
به اعتقاد عضو شورای شهر تهران رویکر درآمدزایی شهرداری سبب شده تا امروز شاهد نامتعادل بودن توزیع سرانه ها در شهر تهران و به تبع آن ساخت مجتمع های چند منظوره و افزایش ترافیک در شهر باشیم.
گفتنی است، هرچند عوامل بسیاری سنگینی ترافیک پایتخت را سبب شده اند اما پر واضح است که راه اندازی مراکز تجاری همچون کورش، آرش-اسفندیار، پالادیوم و صدها مال دیگر در مناطق برخوردار پایتخت در سال های گذشته نیز سبب شده تا سیل عظیمی از شهروندان در تمامی ساعات روز برای وقت گذرانی به این مراکز هجوم آورده و افزایش ترافیک را رقم بزنند. به عبارتی ” چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است”. بنابراین به نظر می رسد بر اساس آنچه که گفته شد پیش از صدور مجوز برای چنین پروژه هایی پیوست های مطالعاتی آن به ویژه در زمینه ترافیک، تهیه و بر اساس آن ساخت و سازها انجام شود.