دولت تدبیر و امید علیرغم اقدامات مناسب و موفقیت نسبی در دولت یازدهم، از ابتدای این دوره با مشکلات داخلی و خارجی فراوانی در مسیر تحقق شعارها و اهداف خود مواجه شد. چالش با برخی نهادها، مخالفانی که علاوه بر نزدیکی به مراکز قدرت از سوی رسانه ها و تریبون های عمومی نیز مورد حمایت قرار می گرفتند، انتخاب مدیران غیرهمسو، خروج آمریکا از برجام ، مناقشات منطقه ای و برخی سوءمدیریت ها سبب شد تا علاوه بر فشار شدید اقتصادی و سخت شدن معیشت مردم، در عرصه سیاست خارجی نیز دولت با مشکلات متعددی روبه رو شود و نارضایتی ها و کاهش اعتماد عمومی در بستری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی شکل بگیرد. به همین دلیل به جرات می توان گفت که نیمه اول دولت دوازدهم در نوع خود یکی از سخت ترین دوران های پس از انقلاب بود. اما در شرایط کنونی و گذر از نقطه اوج مشکلات فوق الذکر لازم است تا دولت در عرصه داخلی و بین المللی تحرکات جدیدی را با محوریت بهبود شرایط اقتصادی و حل مناقشات منطقه ای و جهانی آغاز کند. در این زمینه موارد زیر می تواند از مهمترین اولویت های دولت در دو سال آینده باشد:
عرصه داخلی:
1- تمرکز بر اقتصاد: مهمترین اولویت دولت در ماه های پیش رو باید توجه ویژه به مباحث اقتصادی باشد. برنامه ریزی کوتاه مدت برای نجات وضعیت معیشتی اقشار آسیب پذیر با نظارت و کنترل شدید بازار اقلام ضروری خانوار و تمرکز بر حوزه بهداشت و درمان و همچنین تدوین راهکارهایی در جهت بهبود شرایط کسب و کار با بهره مندی از ظرفیت های داخلی و استفاده از نظرات کارشناسان و نخبگان اقتصادی کشور برای بازگرداندن ثبات و امنیت به بازار سرمایه و فراهم نمودن بستر مناسب جهت سرمایه گذاری های داخلی و خارجی می تواند سنگینی فشار تحریم ها و نارضایتی از عملکرد دولت را کاهش داده و زمینه را برای بهبود دیگر مولفه های موثر در افزایش رضایتمندی و ترمیم شکاف میان دولت و مردم فراهم سازد.
2- تعامل بهتر با مجموعه حاکمیت: یکی از مباحثی که از ابتدای دولت دوازدهم منشاء بسیاری از مشکلات و حواشی در دولت و مانعی برای تحقق شعارهای رئیس جمهور شد، فاصله گرفتن و در مواردی تقابل با برخی نهادهای حاکمیتی بود. درک درست از چگونگی ساختار و تقسیم بندی قدرت در ایران هنری است که هر رئیس جمهوری در ایران باید آن را مدنظر داشته باشد. روحانی نیز برای اینکه بتواند بدون چالش و با کمترین مانع به اهداف خود در داخل و سیاست خارجی برسد باید به مناسبات قدرت که خود سال ها در متن آن قرار داشته ملتزم باشد و شکاف موجود را به جای انکار، ترمیم نماید تا علاوه بر به دست آوردن پشتوانه ای قابل اتکا، از گزند برخی افراطیون که خود را منتسب به برخی نهادها می دانند در امان باشد.
3- تاکید بر نظارت و شفافیت: یکی از مشکلات بزرگی که منجر به بروز بسیاری از مفاسد اقتصادی و اجتماعی در کشور شده و انتشار اخبار آن به تنزل اعتماد عمومی منتج شده است ضعف در نظارت و عدم شفافیت در زمینه های اقتصادی و تصمیم گیری است که روحانی باید به عنوان یکی از اولولیت های دستگاه های اجرایی به آن توجه ویژه داشته باشد و نسبت به تعمیم آن به دیگر قوا و ارکان نظام اهتمام جدی بورزد.
4- ارتباط بیشتر با پایگاه رای و بدنه اجتماعی: ماه های پیش رو برای دولت و جریانات حامی آن ایام سرنوشت سازی خواهد بود. روحانی برای نیل به اهداف و تحقق وعده ها نباید خود را بی نیاز از پشتوانه اجتماعی و جریانات سیاسی حامی خود بداند و در حلقه ای محدود از نظرات خود را محصور کند. دولت باید به اصلاح رابطه با نخبگان و عموم مردم بپردازد و علاوه بر تشریح مشکلات و موانع از ظرفیت عظیم حامیان خود در جامعه بهره مند شود تا با موانع کمتری بر مشکلات فائق آید.
در عرصه بین الملل نیز دولت باید موارد زیر را به عنوان اولویت های خود مورد نظر قرار دهد:
1- تقویت ارتباط با همسایگان: یکی از اولویت هایی که در عرصه سیاست خارجی و به ویژه در زمان تحریم های ظالمانه باید مد نظر دولت قرار گیرد تقویت ارتباط سیاسی و اقتصادی با همسایگان و استفاده از ظرفیت دیپلماسی عمومی است. گستردگی مرزهای کشور و تعدد همسایگان فرصت مغتنمی است که نباید منحصرا به یکی دو کشور خاص محدود شود. گسترش روابط با همه همسایگان قطعا می تواند هم در زمینه های اقتصادی و هم امنیتی و سیاسی بسیار حائز اهمیت باشد.
2- تنش زدایی با کشورهای منطقه: اتخاذ برخی سیاست ها در دولت نهم و دهم و بی توجهی ها در زمان دولت تدبیر و امید باعث شده تا برخی کشورهای منطقه تحت تاثیر ایالات متحده و رژیم صهیونیستی، سیاست های خصمانه ای نسبت به ایران اتخاذ کنند که علاوه بر مشکلات امنیتی و اقتصادی برای کشورمان، به افزایش تنش و تخاصمات در سراسر منطقه منجر شده است. سیاست خارجی کشور باید به سمتی حرکت کند که از سوق پیدا کردن کشورهای دوست و همسایگان به سمت رژیم صهیونیستی و تقابل با ایران جلوگیری کند.
3- تعامل بیشتر با کشورهای همسو: نزدیکی سیاست خارجی ایران به چین و روسیه اگر چه در شرایط کنونی راهکار مناسبی است ولی دستگاه دیپلماسی کشور نباید تمام تخم مرغ های خود را در سبد این دو کشور بگذارد. افزایش تعامل با کشورهایی که روابط مناسبی با ایران دارند به خصوص در شرق آسیا و حتی در اتحادیه اروپا باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
4- حفظ برجام و مواجهه منطقی با آمریکا: برجام بی شک یکی از دستاوردهای بزرگ دولت روحانی است که دوست و دشمن به غیر از افراطیون داخلی و هیات حاکمه جنگ طلب آمریکا نسبت به اهمیت آن اذعان دارند. حفظ برجام علیرغم کاهش تعهدات از افزایش تنش در سطح جهانی جلوگیری کرده و می تواند به انزوای سیاسی آمریکا در مواجهه با کشورمان تداوم بخشد و مانع تشکیل ائتلاف های بین المللی برای تقابل با ایران شود. دستگاه دیپلماسی کشور علاوه بر حفظ برجام باید راهکارهایی را با تمرکز بر سه مولفه عزت، حکمت و مصلحت برای کاهش تنش با ایالات متحده مد نظر داشته باشد. هرچند که با وجود ترامپ و تحریم های ظالمانه هیچکس خواهان مذاکره با کاخ سفید در شرایط کنونی نیست ولی هنر دیپلماسی یافتن راه هایی برای تامین منافع ملی است که امید می رود با وجود دیپلمات برجسته ای مانند دکتر ظریف راهبرد جدیدی برای مواجهه منطقی با آمریکا که منجر به برداشتن و یا کاهش تحریم ها شود، محقق شود.
البته موارد دیگری نیز می تواند به عنوان اولویت های دولت مطرح شود اما آنچه مطرح شد به نظر می آید که می تواند بستر مناسب برای حل مشکلات دیگر را فراهم نماید که امیدواریم دولت توجه ویژه ای نسبت به آن ها داشته باشد.