شرق: دغدغه هایی مانند تخریب باغات، تخلفات ساختمانی گسترده، کمبود فضای عمومی در شهر، امحاي میراث تاریخی و طبیعی شهر از جمله عواملی بودکه موجب رأی چشمگیر و میلیونی شهروندان در انتخابات پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران برای تغییر شد. درباره این دغدغه ها و عملکرد کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در دومین سال فعالیت شورا با محمد سالاری، ریاست کمیسیون شهرسازی و معماری به گفت وگو نشستیم
آقای سالاری، شما تجربه دو دوره شورا و کمیسیون شهرسازی و معماری را دارید، این دو دوره کمیسیون را چگونه ارزیابی میکنید. نقاط ضعف و قوت هر دوره را چه میدانید.
دوره چهارم شورا که وارد شدیم، در دوره انتقال بین شورای سوم و شورای چهارم سلسله جلساتی را با اعضای دوره گذشته شورا و مدیریت شهری داشتیم و در آنجا متوجه مغفو ل ماندگی مأموریت های شهرسازی و معماری شدم، از جمله اینکه شورای شهر فاقد کمیسیون شهرسازی و معماری بود و یک کمیته غیرفعال داشت.
بر همین مبنا پیشنهاد ایجاد کمیسیون شهرسازی و معماری را ارائه دادم. ابتدا با مخالف تهایی مواجه شد و آقای چمران نیازی به تشکیل کمیسیون نمیدید که بر مبنای پیگیری سند طرح جامع و تفصیلی، راهبردهای 17 گانه طرح جامع و طرح های موضعی و موضوعی، توانستم این موضوع را توجیه کنم.
در گزارشی که در زمان ریاست آقای مسجدجامعی در سال اول شورای چهارم به رهبری ارائه کردیم، مقام معظم رهبری به شدت از تشکیل کمیسیون شهرسازی و معماری ابراز خرسندی کردند و بخش عمده بیانات خود را به دغدغه های مأموریت های شهرسازی و معماری اختصاص دادند.
ما در همان دوره در حد توان خود توانستیم رویکرد مراجع تصمیم ساز و تصمیم گیر را در حوزه شهرسازی و معماری تغییر دهیم و به پیوست ها و مطالعات ترافیکی و شهرسازی توجه نشان دهیم.
توانستيم به مسئله تخلفات شوراهای معماری مناطق ورود کنیم. برای مغایر ت های طرح تفصیلی با طرح جامع با شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، کارگروه مشترک تشکیل دهیم و در بررسی دریابیم که تمامی بندهای طرح تفصیلی دارای مغایرت با طرح جامع است. مصوبه هشت بندی دولت دهم را كه یک فاجعه برای شهر تهران بود، ملغا کرديم. اعمال سلیقه ها در زمینه بلندمرتبه سازی از طریق کمیسیون ماده پنج را باطل کردیم. در این مسیر، همراهی نظارت رسانه ای و نظارت همگانی به ما بسیار کمک کرد.
با این حال توفیقاتمان به اندازه آرزوهایمان نبود. یکی از عوامل این مسئله این بود که مطالبات جامعه شهری براساس نیازهای مبنایی شهر نبود و نگاه عمرانی و سخت افزاری و تمایل به احداث پل و تونل و بزرگراه غلبه داشت و کمتر به بازآفرینی، فضاهای عمومی، احیاي بافت های فرسوده، فضاهای سبز و آرا مسازی شهر و در کل رویکرد نرم افزاری توجه مي شد. تغییر مسیر از سال 96 با رأی قاطع مردم و حمایت جامعه رسانه ای به صورتی مضاعف شکل گرفت. جامعه شهری از شیوه مدیریت شهری گذشته ناراضی بود و به دنبال شفاف سازی،
کاهش فساد، تحقق نظارت همگانی و مشارکت بود.
یکی از مســائل شهرســازی در ایران و تهــران، موضوع ضعــف حقــوق جمعی و غلبــه حقوق خصوصــی و حقوق مالکانه اســت که نمودهــای آن را در مــورد باغات، میراث فرهنگــی و نما مشــاهده میکنیم. کمیســیون شهرســازی و معمــاری در ایــن خصــوص چــه اقداماتــی انجــام داده است؟
در نظامات قانون گذاری ما حقوق جمعی و حق به شــهر به شدت تحت تســلط حقوق خصوصی و حقوق مکتسبه مالکانه مغفول مانده اســت. پیگیری حقوق جمعی توســط گروههای مرجع مردم و دیده بانهای شــهری چندان در قانون پیشبینی نشده است و تنها وقتی میتوان به دیوان عدالت اداری شکایت کرد که ضــرر خصوصی را دعوی کرد. مبانــی تصمیمگیری در کمیسیونهای معماری و توافقات مناطق قانونی نبوده و منجر به پروانه و پرداخت عوارض شده که یکی از نمودهایش منطقه 22 اســت که به شدت با این بلیه مواجه اســت. دیوان عدالت اداری همواره بــه نفع حقوق خصوصی رأی میدهد و توجهی بــه حقوق جمعی و عمومــی ندارد. ما نیاز بــه تحول در نظام حقوقی کشور داریم. در راســتای تــلاش برای تقویــت حقوق جمعــی و حق به شــهر در فرایندهای شهرسازی در برنامه ســوم شهرداری اخذ نظر از شــهروندان در قالب تاالر شهر، ارائه اطلاعات طرحهای موضعــی مصــوب به صــورت برخط و در نقشــه بــه صورت عمومــی و انتشــار عمومی اطالعات پروندههای شهرســازی را انجام دادیم.
کمیسیون شهرسازی و معماری برای فرایند بازنگری طرح تفصیلی چه رویکرد و اصولی داشــته، چــه اقداماتی انجام داده و چه ذی اثرهايي را در این فرایند وارد کرده است و چه رویکــردی به طرح جامع دارد؟ (برای مثال در نســبت آن با لحاظ اسناد بازآفرینی(
طرح هــای جامع و تفصیلی نیاز به پایش مســتمر و دورهای دارند. چنانکه ذکر شــد مغایرتهای فراوان و اساسی بین طرح تفصیلــی با طــرح جامع وجود دارد و از طریق مشــاور در حال بررســی میزان تحقق پذیری و انحرافات هســتیم که گزارشها وضعیــت بســیار اســفناکی را در ایــن زمینه نشــان میدهد. درخصوص نقش ذی اثران هم نهاد مطالعات و پایش طرح های شــهری را مجددا احیا کردیم و در احیاي آن حضور تشکل های حرفــه ای، صاحب نظران دانشــگاهی، دیده بانهای شــهری و سازمانهای مردم نهاد را مد نظر داشتیم.
یکی از موضوعهای مطرح در این دوره شــورا، مســئله طرحهای توســعه دانشگاهها به ویژه دانشــگاههای تهران و الزهرا بوده اســت. ضمن ارائه گزارشــی از اقدامات شورا در موضوع، چالشهای جاری چیست و چه برنامهای در دستور کار است.
طرح هــای توســعه دانشــگاهها یــا ســایر مجموعه ها جزء طرحهای موضعی هســتند که متأســفانه در دوره های گذشته مورد غفلت قرار گرفتند و مطالعات آنها به فراموشــی ســپرده شد. ما درباره طرح توســعه دانشــگاه تهران اقدام بــه برگزاری سلسله نشســتهایی بــا رویکــرد مشــارکتی با حضــور تمام ذی نفعان و نظرخواهی از نخبگان شــهری کردیم و اشــکاالت طــرح را به لحــاظ رویکرد از بالا بــه پایین، عــدم لحاظ منافع مردم و مصالح شــهر و لطمه به هویت شهر، در کمیسیون ماده پنج و شــورایعالی شهرســازی و معماری با صدای رسا اعلام کردیــم که منجر به تغییر در مصوبه شــورایعالی شهرســازی و معماری شد. مــا در فرایند گــذار از نگاه آمرانه به ســوی نگاه معطوف به منافــع عمومــی و تمامی ذی نفعان هســتیم و هنــوز رویکرد اقتدارگرایانــه در تمامــی ســطوح وجود دارد و طبیعی اســت کــه دانشــگاه تهــران بخواهــد مستمســک سلســله مراتب و مصوبه ســالیان پیش ســازمان مدیریــت و برنامه ریزی را بهانه کنــد اما هیچ قــدرت و نــگاه آمرانــه ای نمیتوانــد در مقابل جامعــه مدنی تاب بیــاورد. در این مســیر موفقیت تشــکل ها و دیده بان هــای شــهری یــک گام بــزرگ بــود اما بــرای غلبه بر نــگاه اقتدارگرایانــه در شهرســازی نیاز بــه مقاومت جدی وجود دارد.
کی از موضوع هــای جنجالی در شــورای دوم موضوع 62 بــاغ بــود که با توجــه به وضعیــت باغــات در تهران، ضرورت حفظ باقیمانده باغ ها بســیار حیاتی است. با توجه بــه این موضوع کمیســیون چــه ملاحظاتــی را مدنظر قرار داده است؟
شــورا با علــم بــه اینکه قســمت عمــده منابــع درآمدی شــهر از ساخت و ســازها و از جمله برج باغ ها تأمین میشــود بــا وجــود تنگنا هــای مالــی، مصوبــه برج بــاغ را در گامــی شــجاعانه لغو کرد و فشــارهای زیادی هم از طرف ســوداگران و صاحبان باغات بود. درخصوص این 62 باغ، درخواست و استعالم شهرداری برای 400 پرونده باغ بود که شــورا آن را منحصر به 62 باغ با شروطی کرد که این شــروط عبارت اند از منع ساخت در باغات پردرخت، منع ساخت در باغهای تاریخی و تشــکیل کمیته فنی باغ برای نظارت بر ســاخت جهت جلوگیری از قطــع درختان و حداقل جا به جایی درخت. دلیل اقدام شــورا نیز وجود نگرانی برای ابطال لغو مصوبه برج باغ به دلیل باقیماندن دســتورالعمل ماده 14 زمین شهری در پیوســت طــرح جامع بود کــه عمالا مجددا برج بــاغ را احیا میکرد و این 62 پرونده به طــور کامل عوارض خود را پرداخت کرده بودند و حقوق مکتســبه ایجاد شــده بود که همین کسب حقوق مکتســبه توســط مالکان این باغات نشــان دهنده وجود رانت اطلاعاتی در شــهرداری اســت. خوشــبختانه توانستیم از طریق شــورای عالی شهرســازی و معماری موضوع پیوســت طــرح جامع را نیز حل کنیم و دیگــر درخصوص باغات نگرانی وجود ندارد.
